Chcesz kupić lub sprzedać towary i zastanawiasz się, kto będzie ponosił odpowiedzialność i ryzyko za organizację ich transportu? Kwestie te reguluje gestia transportowa. Czym właściwie ona jest i co należy o niej wiedzieć? Przedstawiamy definicję, najważniejsze informacje i rodzaje gestii transportowej.
Gestia transportowa – co to? Definicja i najważniejsze informacje
Gestia transportowa (ang. management of carriage) to zbiór praw i obowiązków odnoszących się do planowania i organizacji przewozu sprzedanych lub kupionych (eksportowanych/importowanych) towarów. Określa ona m.in. to, który uczestnik procesu transportowego ponosi odpowiedzialność za ładunek, jego ubezpieczenie, a także przestrzeganie regulacji prawnych obowiązujących w związku z przewozem towarów przez terytorium danego kraju.
Gestia transportowa to integralna część umowy kupna-sprzedaży, do której zawarcia dochodzi w handlu międzynarodowym. Zazwyczaj jej strukturę i zasady określają Incoterms (International Commercial Terms), czyli Międzynarodowe Reguły Handlu.
Chociaż nie stanowią one norm prawnych i mają charakter dobrowolny, są powszechnie stosowane na całym świecie. Precyzyjnie wskazują one m.in. podział odpowiedzialności, ryzyka i kosztów związanych z transportem towarów pomiędzy stronami umowy kupna-sprzedaży. Np. reguła handlowa CIF wskazuje, że gestię transportową ma sprzedający i ponosi odpowiedzialność za wykup ubezpieczenia.
Co zawiera gestia transportowa? Istotne szczegóły
Gestia transportowa może odnosić się do każdego rodzaju przewozu – zarówno drogowego, jak i kolejowego, morskiego, lotniczego, a nawet multimodalnego. Powinna ona zostać określona w pisemnym porozumieniu sporządzonym przez sprzedawcę i kupującego (eksportera/importera). Strony umowy w drodze negocjacji ustalają między sobą m.in., kto jest odpowiedzialny za transport, odprawę celną i ubezpieczenie ładunku.
W gestii transportowej ustala się:
- szczegóły przewozu, takie jak rodzaj środka transportu, termin realizacji przewozu czy też odpowiedzialność za załadunek, przeładunek i rozładunek,
- kto i w jakim stopniu pokrywa koszty związane z organizacją transportu towarów,
- która ze stron umowy kupna-sprzedaży odpowiada za konkretne ryzyko, które może wystąpić podczas przewozu ładunku,
- kto jest odpowiedzialny za wykup ubezpieczenia,
- która ze stron ma obowiązek przeprowadzenia odprawy celnej (zarówno wywozowej, jak i wwozowej).
Własna, obca, czy mieszana? Rodzaje gestii transportowej
W handlu międzynarodowym – co do zasady – można wyróżnić trzy podstawowe rodzaje gestii transportowej – własną, obcą i mieszaną. Czym różnią się one między sobą? Która i kiedy jest najczęściej wybierana?
- Gestia własna. Występuje w sytuacji, gdy to osoba sprzedająca lub kupująca (eksporter/importer) na własną rękę organizuje transport i ponosi wszystkie koszty, które się z tym wiążą. Wówczas kontrolę nad procesem transportowym sprawuje załadowca lub odbiorca, który decyduje o przebiegu przewozu i zarządza nim. Gestia własna jest najczęściej wybierana w transporcie krajowym.
- Gestia obca. W tym przypadku organizacją transportu i przewozem ładunku zajmuje się wyspecjalizowana firma zewnętrzna, np. spedytor. Ustala ona wszystkie szczegóły procesu transportowego i kontroluje go. Gestia obca jest najczęściej wybierana międzynarodowym w transporcie drogowym.
- Gestia mieszana. To model, w którym sprzedawca (eksporter) jest odpowiedzialny za towar do momentu dostarczenia go do miejsca załadunku. Od tej pory odpowiedzialność za ładunek przejmuje kupujący (importer) i zajmuje się organizacją przewozu. Gestię mieszaną najczęściej spotyka się w transporcie morskim.
Wbrew pozorom przejęcie gestii transportowej wiąże się nie tylko z odpowiedzialnością i ryzykiem. Zapewnia również możliwość sprawowania kontroli nad procesem transportowym i pozwala obniżyć koszty dostawy, np. dzięki zastosowaniu własnej floty przewozowej. Warto więc negocjować jej warunki, aby zagwarantować sobie jak największe korzyści.